Các Vấn Đề Sức Khoẻ Tâm Thần Thời Kỳ Hậu Covid
Đại dịch Covid có những ảnh hưởng nghiêm trọng trên nhiều khía cạnh đời sống xã hội, và một trong những khía cạnh phải nói đến chính là sức khoẻ tâm thần của chúng ta. Tìm hiểu những vấn đề có thể xảy ra sẽ giúp ích nhiều có công việc phòng ngừa và ứng phó.
CÁC VẤN ĐỀ CHÍNH
Các vấn đề sức khỏe tâm thần: bao gồm phản ứng đau buồn (mất mát), rối loạn sử dụng chất kích thích, lo âu, rối loạn giấc ngủ, trầm cảm, tự tử, rối loạn căng thẳng sau sang chấn, rối loạn hoảng sợ.
Các vấn đề sức khỏe tâm thần mới khởi phát: do căng thẳng, sợ hãi và cô đơn liên quan đến COVID-19; các triệu chứng hoặc rối loạn tâm thần kinh (ví dụ, đột quỵ do thiếu máu cục bộ cấp tính, đau đầu, chóng mặt, thất điều (ataxia), mê sảng và co giật) của nhiễm COVID-19 do bão cytokine.
Tái phát bệnh tâm thần từ trước: do giảm khả năng tiếp cận với các nguồn điều trị, gián đoạn các liệu pháp, cung cấp dịch vụ và hỗ trợ xã hội.
Tự tử: do các biểu hiện tâm thần kinh và tác động kinh tế - xã hội của COVID-19.
Các vấn đề khác: Kỳ thị, phân biệt đối xử và tội ác thù hận liên quan đến COVID-19.
Dân số dễ bị tổn thương: trẻ em và thanh thiếu niên; cười cao tuổi; những người thất nghiệp và vô gia cư; những người sống sót sau khi nhiễm COVID-19; nhân viên y tế; những người có rối loạn tâm thần từ trước; phụ nữ mang thai; người khuyết tật và các bệnh mãn tính; người di cư; những người tị nạn; cộng đồng đồng tính nữ, đồng tính nam, song tính, chuyển giới (LGBTQ); các dân tộc thiểu số.
Các yếu tố rủi ro: cái chết của cha mẹ, người chăm sóc hoặc những người thân yêu, thông tin sai lệch, mất sự tương tác, hỗ trợ của bạn bè vì trường học bị đóng cửa, việc học bị gián đoạn, bệnh đi kèm, sự không chắc chắn, kỳ thị, cô lập kéo dài, bị xã hội từ chối, căng thẳng trong công việc, kiệt sức, mất việc, đối mặt với gánh nặng kinh tế.
NHỮNG THÁCH THỨC
Sự thiếu hụt về nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng và sự kiệt sức của các chuyên gia sức khỏe tâm thần
Ở nhiều quốc gia, các chuyên gia sức khỏe tâm thần đã phải thiết lập lại vai trò của mình nhằm kết hợp nguồn lực để cung cấp các dịch vụ y tế tại các trung tâm chăm sóc COVID-19. Các chuyên gia sức khỏe tâm thần và bác sĩ làm việc trong công tác phòng chống COVID-19 đang gặp phải mức độ gia tăng các vấn đề sức khỏe tâm thần do căng thẳng trong công việc và sự ra đi của bệnh nhân và những người thân yêu của chính họ. Nếu sức khỏe tâm thần của các chuyên gia sức khỏe tâm thần vẫn chưa được giải quyết, thì những chuyên gia này có thể không cung cấp các dịch vụ sức khỏe tâm thần hiệu quả trong thời kỳ hậu đại dịch. Ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, nơi khan hiếm các chuyên gia sức khỏe tâm thần, điều này có thể làm tăng khoảng cách điều trị cho các rối loạn tâm thần.
Lượng giá các vấn đề sức khoẻ tâm thần
Trong thời đại hậu đại dịch, có thể khó xác định các rối loạn tâm thần liên quan đến căn nguyên COVID-19 (ví dụ: lo âu do bão cyto-kine) do thiếu các công cụ chẩn đoán hoặc sàng lọc cụ thể.
Tác động của việc thông tin sai lệch
Ở một số quốc gia, đặc biệt là các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, làn sóng thông tin sai lệch về COVID-19 sẽ vẫn tồn tại do nhiều lý do (ví dụ: tín ngưỡng và / hoặc niềm tin chính trị). Đáng ngạc nhiên là hầu hết các quốc gia đều không chuẩn bị tốt cho việc quản lý dịch bệnh này. Việc không thể tiếp cận thông tin chính xác sẽ làm căng thẳng sức khỏe tâm thần của cá nhân và có thể dẫn đến sự gia tăng phân cực và xuất hiện các tội phạm.
Việc tiếp cận các dịch vụ về sức khoẻ tâm thần
Thiếu sự chuẩn bị, các dịch vụ sức khỏe tâm thần quá tải, sự gia tăng các vấn đề sức khỏe tâm thần và các dịch vụ sức khỏe tâm thần bị gián đoạn sẽ hạn chế khả năng tiếp cận các cơ sở chăm sóc sức khỏe tâm thần trong thời kỳ hậu đại dịch, đặc biệt là các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Nhiều cơ sở tâm thần và khoa ngoại trú hiện đang được chuyển đổi sang chức năng điều trị và quản lý COVID-19. Do đó, những người bị bệnh tâm thần có thể không tìm kiếm sự trợ giúp từ các dịch vụ này vì sợ bị lây nhiễm. Nhiều ngành công nghiệp dược phẩm đã thay đổi trọng tâm của họ sang việc điều chế các loại thuốc, vắc xin và bộ dụng cụ phòng ngừa liên quan đến COVID-19, điều này có thể cản trở việc sản xuất các loại thuốc hợp lý. Sự bất an trong việc làm, các vấn đề tài chính và thất nghiệp góp phần vào những rủi ro đáng kể đối với các rối loạn tâm thần và tạo ra một rào cản quan trọng trong việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần.
Các liệu pháp/ phương thức điều trị tâm lý
Động thái phức tạp và luôn thay đổi của đại dịch COVID-19 sẽ là một thách thức đối với các dịch vụ trị liệu tâm lý do thiếu kết nối (tương tác trực tiếp) như thường lệ do các chính sách giãn cách, phòng chống dịch. Trong các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, sự khan hiếm của các dịch vụ thăm khám, hỗ trợ điều trị các vấn đề sức khoẻ tâm thần từ xa (qua điện thoại, online,...) sẽ hạn chế khả năng tiếp cận với liệu pháp tâm lý.
Các hệ thống hỗ trợ
Người trưởng thành, trẻ em, thanh thiếu niên và gia đình bị ảnh hưởng bởi việc mất hỗ trợ trước kia như trong trường học, cơ sở chăm sóc trẻ em hoặc nơi làm việc. Việc tái thiết lập các hệ thống hỗ trợ này sẽ là một thách thức.
Nghịch lý và bất công về sức khỏe cộng đồng
Một số bằng chứng đáng kể cho thấy rằng những người có nhu cầu về sức khỏe tâm thần ở mức cao nhất thường ít được tiếp cận với các dịch vụ nhất. Trong kỷ nguyên hậu đại dịch COVID-19, hiện tượng này sẽ trở nên trầm trọng hơn do suy thoái kinh tế, căng thẳng về tài nguyên và thất nghiệp.
CÁC KHUYẾN NGHỊ TRONG VIỆC CHUẨN BỊ CÁC DỊCH VỤ SỨC KHOẺ TÂM THẦN SAU ĐẠI DỊCH
Cung cấp các dịch vụ sức khoẻ tâm thần
Thăm khám từ xa
Thăm khám các vấn đề sức khoẻ tâm thần từ xa cần được phát triển thông qua một nền tảng dịch vụ do chính phủ hỗ trợ, tập trung vào các trung tâm dịch vụ y tế cộng đồng để có thể tiếp cận dễ dàng hơn với dịch vụ chăm sóc tâm thần, đặc biệt là ở những nhóm dân cư dễ bị tổn thương (ví dụ, người cao tuổi). Tuy nhiên, sự phân chia về kỹ thuật số, khả năng tiếp cận các nhóm dân cư bị thiệt thòi và nghèo đói là những rào cản lớn đối với các dịch vụ từ xa này trong nhóm nước thu nhập trung bình hoặc thấp. Điều này có thể ảnh hưởng đến tính khả thi và khả năng chấp nhận hình thức dịch vụ từ xa ở nhiều quốc gia. Xét đến thách thức này, điều cấp thiết là các nhân viên y tế phải tiếp cận với bệnh nhân và hướng tới việc tiếp cận công bằng các cơ sở thăm khám tâm thần từ xa.
Quản lý thông tin bệnh dịch
Cần có những quy định chặt chẽ hơn đối với các công ty truyền thông xã hội của các cơ quan quản lý toàn cầu không đảng phái, phi công ty, nhằm ngăn chặn việc lan truyền tin tức giả, phong trào chống vắc-xin và nội dung phân cực. Tất cả các quốc gia cần thực hiện các bước nghiêm ngặt đối với việc quản lý dịch bệnh bằng cách xây dựng các hướng dẫn về báo cáo phương tiện truyền thông có trách nhiệm. Ngoài ra, cần khuyến khích giám sát [thông tin], xây dựng năng lực và kiến thức eHealth, sàng lọc kiến thức và dịch kiến thức chính xác và kịp thời.
Chăm sóc tích hợp/ lồng ghép
Các chính sách y tế công cộng quốc gia cần được thiết kế để cung cấp dịch vụ chăm sóc tổng hợp cho sức khỏe tâm thần ở các cơ sở khác nhau như bệnh viện, dịch vụ chăm sóc ban đầu, cộng đồng, trường học, trường đại học, cao đẳng và nơi làm việc. Chính thức hóa mối liên hệ giữa các cơ sở này với các dịch vụ sức khỏe tâm thần sẽ giúp xác định kịp thời và giải quyết toàn diện các nhu cầu sức khỏe tâm thần đang nổi lên. Phát triển các nhóm hỗ trợ, sàng lọc các nhóm có nguy cơ, dịch vụ bán đồng đẳng, thiết lập đường dây trợ giúp khủng hoảng chuyên dụng, chuẩn bị cho các kế hoạch dài hạn và mở rộng các dịch vụ hỗ trợ có thể tạo điều kiện tiếp cận sớm các nhu cầu về sức khỏe tâm thần.
Dịch vụ sức khỏe tâm thần cộng đồng
Các dịch vụ sức khỏe tâm thần cộng đồng cần được chuẩn bị tốt để sàng lọc, xác định những người có nguy cơ, sơ cứu tâm lý và tạo điều kiện cho các dịch vụ chuyển tuyến sau. Nhân viên chăm sóc sức khỏe ban đầu và những đối tượng như dược sĩ, người chăm sóc lão khoa và giáo viên trường học nên được đào tạo để xác định những cá nhân có nguy cơ và hướng họ đến đánh giá và điều trị thích hợp.
Nguồn nhân lực, giáo dục và đào tạo
Việc tái thiết lập vai trò để hỗ trợ điều trị, quản lý dịch bệnh cũng như tình trạng kiện sức của các chuyên gia sức khoẻ tâm thần đang ảnh hưởng đến việc chuẩn bị cho việc cung cấp các dịch vụ sức khỏe tâm thần cho thời kỳ hậu đại dịch. Các nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan nên coi đây là một ưu tiên. Ở nhiều quốc gia (như Ấn Độ), nhân viên y tế cơ sở (Nhà hoạt động Y tế Xã hội, giáo viên) đang đóng một vai trò quan trọng trong việc sàng lọc trước và phân loại, thăm khám tận nơi, theo dõi và sàng lọc COVID tại chỗ -19. Do đó, nhân viên cơ sở cần được đào tạo để xác định và quản lý các vấn đề tâm thần và tâm lý xã hội liên quan đến đại dịch.
Thiết lập các hướng dẫn và phác đồ
Nhiều người đã phải chịu những rủi ro tương tự về sức khỏe, bị cô lập, đau buồn và bấp bênh về kinh tế, cá nhân và với gia đình của họ. Do đó, một số chủ đề chung, nhất định nên được sử dụng để xây dựng các hướng dẫn nhằm cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc.
Ngăn ngừa tự sát
Để dự đoán tỷ lệ tự sát gia tăng, cần nỗ lực giảm thiểu khả năng tiếp cận các phương tiện có thể gây hại và cung cấp nguồn lực tốt hơn cho các cơ quan phòng chống tự tử cùng với việc loại bỏ (các) nỗ lực tự sát trên toàn cầu. Ngoài ra, cần khuyến khích tầm soát bệnh tâm thần và điều trị sớm.
Nghiên cứu
Các nghiên cứu đoàn hệ tương lai (prospective cohort study) nên được thực hiện để xác định các yếu tố nguy cơ và mức độ phơi nhiễm, theo dõi kết quả và so sánh kết quả giữa các phân nhóm. Những nghiên cứu này rất quan trọng để theo dõi hiệu quả của các biện pháp can thiệp và chiến lược khác nhau.
Kỳ thị và phân biệt đối xử
Cần có các can thiệp để giảm kỳ thị và phân biệt đối xử đối với các nhóm thiểu số hoặc dễ bị tổn thương và thông báo về những thay đổi chính sách. Các can thiệp chung và cụ thể cần hướng tới việc xác định các trình nhận diện (ví dụ: thông tin sai lệch), điều phối viên (ví dụ, thiếu quy định) và các yếu tố giao thoa (ví dụ, nghề nghiệp như nhân viên y tế) nhằm giảm kỳ thị và phân biệt đối xử.
Các mạng lưới và dịch vụ
Một mạng lưới các chuyên gia sức khoẻ tâm thần đa quốc gia phối hợp với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nên được thiết lập để cho phép chia sẻ các mô hình nghiên cứu và thực hành lâm sàng trong thời kỳ hậu COVID-19. Mạng lưới này nên tập trung vào việc xây dựng khả năng phục hồi cả trong cộng đồng và ở cấp độ cá nhân.
Phương pháp tiếp cận để giải quyết các dịch vụ và sức khỏe tâm thần sau đại dịch
Giải quyết những thách thức nổi cộm với các can thiệp phù hợp có thể là thách thức ở nhiều quốc gia, đặc biệt là ở những nơi có nguồn lực thấp. Do đó, cần nỗ lực để ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe tâm thần trên quy mô lớn và tổ chức các dịch vụ để nhận biết sớm các vấn đề sức khỏe tâm thần. Những cách tiếp cận này để phòng ngừa và điều trị chăm sóc sức khỏe tâm thần sau cuộc khủng hoảng COVID-19 có thể được phân loại là phổ quát, chọn lọc hoặc chỉ định.
Cách tiếp cận phổ quát
Đây là một can thiệp toàn dân sẽ giúp giảm gánh nặng tổng thể về các vấn đề sức khỏe tâm thần (căng thẳng, lo lắng và sợ hãi) thông qua việc phòng ngừa; do đó, bắt buộc phải có một cách tiếp cận phổ quát cho mỗi quốc gia.
Tăng cường sức khỏe tâm thần khỏe mạnh và giảm đau khổ thông qua ngủ đủ giấc, chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục, các chương trình dựa trên chánh niệm (ví dụ: yoga) và nhận thức về các vấn đề sức khỏe tâm thần.
Sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội và truyền thống cho các chiến dịch nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm thần và khuyến khích các cá nhân tìm kiếm sự trợ giúp bằng cách đưa tin có trách nhiệm, minh bạch và kịp thời trên phương tiện truyền thông.
Thiết lập sự hỗ trợ của cộng đồng cho những người gặp rủi ro và khuyến khích duy trì kết nối và duy trì các mối quan hệ.
Thiết lập các dịch vụ sàng lọc ban đầu cho các vấn đề sức khỏe tâm thần phổ biến như lo lắng, trầm cảm và suy nghĩ tự tử.
Thiết lập đường dây trợ giúp phòng chống tự tử quốc gia hoặc các đường dây trợ giúp khác.
Lồng ghép các dịch vụ sức khỏe tâm thần cơ bản vào chăm sóc ban đầu để xác định sớm các vấn đề sức khỏe tâm thần liên quan đến COVID-19.
Phát triển các nguồn lực tự lực và thúc đẩy các chiến lược đối phó lành mạnh.
Đảm bảo hỗ trợ tài chính cho người dân thông qua các tổ chức chính phủ và phi chính phủ (ví dụ: các khoản vay và tín dụng).
Cách tiếp cận có chọn lọc
Cách tiếp cận này nên được sử dụng cho một cá nhân có các yếu tố nguy cơ phát triển các vấn đề sức khỏe tâm thần. Ví dụ, một dân số dễ bị tổn thương và các cá nhân với các yếu tố nguy cơ nêu trên. Cần phát triển một bộ công cụ hoặc hướng dẫn sàng lọc để xác định những nhóm người này.
Cách tiếp cận có chỉ định
Cách tiếp cận này nên được thiết kế cho những cá nhân có các dấu hiệu và triệu chứng của các vấn đề tâm thần như đã đề cập ở trên. Điều này cần được hướng dẫn bởi các hướng dẫn được xác định rõ trước khi can thiệp. Một số người có vấn đề về sức khỏe tâm thần có thể không tìm kiếm sự giúp đỡ vì sợ bị nhiễm COVID-19, bị kỳ thị và ít động lực. Do đó, điều quan trọng là phải xác định những cá nhân này thông qua mạng lưới các bệnh viện và nhân viên y tế cộng đồng.
Tiếp cận tích cực
Tiếp cận tích cực có thể hữu ích cho những người có tiền sử rối loạn tâm thần, những người sống sót sau COVID-19 và người lớn tuổi.
TLG Nguyễn Bảo Ân
Nguồn: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7875255/
